Türkçe Öğretmenlerinin ve Önerdikleri Kitapların Söylemleri Bağlamında Okuma Kültürü Anlayışı
Araştırma, Türkçe öğretmenlerinin ve önerdikleri kitapların söylemleri bağlamında Türkçe eğitiminde okuma kültürü edindirme sürecinin ve ilişkili olarak dünya görüşünün belirlenmesi hedefiyle gerçekleştirilmiş bir durum çalışmasıdır. Türkçe öğretmenlerinin, çocuk yazınından yararlanma durum ve düzeyleri, niteliği, kapsamı; bu bağlamda önerilen kitaplar, onların söylemleri ve üzerine yapılan uygulamalar aracılığıyla yetiştirilmek istenen insan tipinin, dolayısıyla günümüz okuma kültürü anlayışının ve dünya görüşünün saptanması amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu Türkçe öğretmenleridir. Örneklemi ise okunması en çok önerilen 2 kitap olan Küçük Prens ve Sol Ayağım’dır. Yarı yapılandırılmış görüşme yoluyla elde edilen söylemler ve ortaokul düzeyinde okutulan/okunması önerilen çocuk kitaplarında yer alan yazarın ve kitap kişilerinin söylemleri iki ayrı araştırmanın örneklemleri olarak seçilmiştir. Araştırmada veri toplama tekniği olarak doküman incelemesi, görüşme formu ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Çalışma, iki ayrı araştırmanın verilerinden hareketle oluşturulmuştur. Araştırmanın birinci aşamasında görüşmeden hareketle edinilen veriler derinlemesine bilgi edinebilmek amacıyla içerik çözümlemesi yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Kuramsal çeşitlemenin sağlanması amacıyla araştırmanın ikinci aşamasında Türkçe öğretmenleri ile yapılan görüşmelerden ve seçilen 2 kitaptan alıntılanan söylem verileri eleştirel söylem çözümlemesi yoluyla analiz edilmiştir. Bu sayede okuma kültürü anlayışının ve dünya görüşünün belirlenmesi hedeflenmiştir. Araştırmada varılan sonuçlar le şöyledir: Türkçe öğretmenleri; Türkçe eğitimi ve çocuk yazınının kazanımlarının farkındadır ve onların dünya görüşü ile bu disiplinlerin dünya görüşü, dolayısıyla yetiştirilmek istenen insan tipi koşutluk göstermektedir. Bu insan tipi; saygılı, zararsız, barışçıl/uzlaşımcı, faydalı, bilgili/kültürlü, üretken/çalışkan, akılcı/sorgulayan, gelişime açık, dürüst, düşünceli/duyarlı, sevgi dolu/mutlu, kendisinin farkında/kendisine yetebilen, düzenli/sorumluluk sahibi, empati kuran, iyi niyetli, uyumlu, bencil olmayan, iletişimi kuvvetli, kültürüne ve değerlerine bağlı ve özgüven sahibidir. Önerilen/seçilen kitapların dünya görüşü ile bu anlayış koşutluk göstermektedir. Yetiştirilmek istenen insan tipi ile seçilen kitapların karakterlerinin özellikleri birçok noktada örtüşmektedir Bu bağlamda Türkçe öğretmenlerinin; düşünen, sorgulayan, duyarlı, özerk ve okuma kültürü edinmiş bireyler yetiştirmeyi hedefledikleri sonucuna ulaşılabilir. Yukarıda lenen anlayışın, uygulama sürecine yansıması değerlendirildiğinde, okul türü bağlamında gözle görülür bir ayrımın bulunduğu tespit edilmiştir. Özel okul öğretmenlerinin tamamının, dünya görüşü fark etmeksizin çocuk yazını ürünleri üzerine daha titizlikle durduğu ve Türkçe eğitiminin doğal bir aracı olarak yararlandığı sonucuna ulaşılmıştır. Devlet okulunda ise okuma kültürü edindirme süreci, ders kitabı ve öğretmen odaklı yürümektedir. Bu süreci yalnızca lisansüstü eğitim gören ve alana ilgi duyan Türkçe öğretmenleri, olumlu ve nitelikli olarak yürütebilmektedir. Diğer öğretmenler ise ya kitap önermekten çekinmekte ya da 100 Temel Eser listesinden kitap önerisinde bulunmaktadır. Dolayısıyla tüm bu verilerden hareketle, Türkçe eğitimi bağlamında okuma kültürü edindirme süreci; okul türüne, öğretmenin ilgi, bilgi, dünya görüşü, MEB’in uygulamalarına ve yönlendirmelerine göre değişkenlik göstermektedir. Araştırmanın sonuçları doğrultusunda araştırmacılara ve uygulayıcılara yönelik önerilerde bulunulmuştur.
Duygu Ak Başoğul, 2018
Tezin tamamına buradan ulaşabilirsiniz.
